معرفی سعید بختیاری خسروشاهی ( خسروشاهلی بختیار )

شاعر، نویسنده، محقق و مولف آثار تاریخی_ادبی...

بانی کنگره ملی شیخ سالار دیلمی_ موسس انتشارات یای‌قالا و نشریه‌‌نامه صدای خسروشاه_ بانی موزه مردم‌شناسی خسروشاه_ بانی پیکره حاج جلیل خسروشاهی و موسس انجمن ادبی قلم...

------------

----------------------

معرفی آثار قلمی استاد بختیار خسروشاهی:

گذشته از فشرده اقدامات فوق، استاد خسروشاهی را می‌توان فرهنگ سیار و تاریخ گویای شهر مشاهیرپرور خسروشاه نامید. به جرات می‌توان این شخصیت اصیل و فرهنگی پرتلاش را تاثیرگذارترین شخصیت بومی خسروشاه پسا انقلاب اسلامی در خسروشاه عنوان نمود که تالیفات عدیده‌ای در زیر سقف تنگیده‌ی زادگاه پرهجمه‌شان به اتمام رسانده‌اند. ما در اینجا سی نمونه از آثاری که توسط ایشان یا با نظارت و مقدمه‌های ایشان به چاپ رسیده و یا در دست نشر می‌باشد، می‌آوریم :

۱- « یئر خاطره‌لری » ( اشعار ترکی استاد ) ؛ ( ۱۳۹۱ )

۲- « سئچیلمیش غزل‌لر- اوستاد میرزه حسین کریمی » - انتخاب اشعار و طرح اولیه: س.ب خسروشاهی- ویراستاران: ن.بیگی خسروشاهی - ن. مسگری سردرودی. اهتمام : استاد محمدحسین قابل‌نژاد سردرودی " ؛ نشر نباتی( ۱۳۹۷ ).

۳- شناسنامه‌ی استاد کریمی مراغه‌ای : پدیدآور م. ح. قابل‍نژاد سردرودی ؛ ویراست و یادداشت چاپ دوم با افزونه مقاله‌ای از استاد بختیاری خسروشاهی - انتشارات یای‌قالا خسروشاه ،۱۳۹۹

۴- « علم سعادت » ( ترجمه به فارسی " قوتادغو بیلیگ " ؛ پدیدآور: دکتر باغبان کریمی؛ اهتمام چاپ مجدد : م. ح. قابل‌نژاد، با نظارت فنی: بختیار خسروشاهی ؛ ویراست : خانم ندا بیگی خسروشاهی - انتشارات یای‌قالا ؛ تعلیق مجوز /.../ )

۵- « سئیران‌تپه منظومه‌سی » : نظیره‌ای حیدربابایا سلام استاد شهریار. حسن بابایی خسروشاهی ( خسروشاهلی اعجاز ) ؛ گردآوری و تصحیح و توضیحات : بختیار خسروشاهی - نشر نباتی.

۶- سروده‌های میرزا ابراهیم صابری خسروشاهی : گردآوری و مقدمه بختیار خسروشاهی ، ۱۳۹۹، انتشارات یای‌قالا.

۷- « سئیران‌تپه منظومه‌سی_آرتیرمالار » ؛ شامل منظومه سئیران‌تپه و افزونه قطعاتی دیگر از استاد اعجاز خسروشاهی، مقدمه و آچیقلاما از استاد بختیار، ۱۴۰۲، انتشارات یای‌قالا.

۸- « کشکول_مصوت » اشعار آقای امیر داستانی ( عارض خسروشاهی ) با نظارت و مقدمه‌ی استاد بختیار، ۱۴۰۲ ، انتشارات یای‌قالا.

۹- « دمع » ( دیوان مثمر مراغه‌ای « عاصی » حاوی اشعار فارسی استاد داود مثمر مراغه‌ای ) ، تحشیه و توضیحات : سعید بختیاری خسروشاهی - انتشارات یای‌قالا . (۱۴۰۳)

۱۰- « پیدایی مکتب خسروشاه » ( ... یانیق‌تپه سبک معماری و نقوش سفال‌ها...) تحقیقات چارلز برنی، تالیف : جی دی سامرز ؛ مترجم : ندا بیگی خسروشاهی، مقدمه و نظارت : س. بختیاری خسروشاهی ۷۹۰ص دو جلد ، انتشارات یای‌قالا ( ۱۴۰۳ )

۱۱- « اولاد وطن » ( خسروشاه آذربایجانین انقلاب فرهنگ‌نامه‌سی ) مجموعه اشعاری دیگر از استاد حسن بابایی خسروشاهی، اهتمام، مقدمه، تالیف، تصحیح تهذیب از استاد بختیاری خسروشاهی ۳۰۳ ص انتشارات یای‌قالا ، ( در آستانه‌ی مجوز و نشر )

۱۲- « سویقون کاروان » : اشعار مرحوم کریم بازارچی خسروشاهی؛ اهتمام مقدمه تالیف تصحیح و تهذیب : سعید بختیاری خسروشاهی ۲۸۰ ص ۱۴۰۳، ( در مرحله‌ی اخذ مجوز)

۱۳- « خان عمی » : مجموعه اشعار قربان بنایی خسروشاهی؛ اهتمام، مقدمه، تالیف و تصحیح : س. بختیاری خسروشاهی ، انتشارات یای‌قالا

۱۴- « تاریخچه آموزش و پرورش بخش خسروشاه» : تحقیقات مرحوم بهروز صیادی خسروشاهی به انضمام فشرده مقالات و تحقیقات استاد بختیاری خسروشاهی ؛ آماده جهت اخذ مجوز.

۱۵- « خسروشاهدان حیدربابایا علیک‌لمه‌لر » : خسروشاه شاعرلرینین حیدربابایا سلام ایکیزلمه‌لری / در حال گردآوری و ویراست...

۱۶- « فارسی‌سرایان قفقاز » : (قاراباغ شاعرلرینین تذکره‌سی) به انضمام " قاراباغ منظومه‌سی" -ایله تورکجه‌یه قایتاریلار استاد بختیار، ۶۸۴ ص

۱۷- عاشورا ادبیاتی خسروشاه شاعرلرینین اثرلرینده : ( دردست تالیف )

۱۸- تاسوعا ادبیاتی خسروشاه شاعرلرینین اثرلرینده : ( دردست تالیف )

۱۹- مولودخوانلیق خسروشاه شاعرلرینین آثاریندا : ( دردست تالیف )

۲۰- حضرت ولی عصر (عج ) خسروشاه ادبیاتیندا : ( در دست تالیف )

۲۱- خسروشاهین ادبیات مکتبی : ( در دست تالیف )

۲۲- خسروشاه شاعرلرینین تذکره‌سی : ( شروع تحقیق ۱۳۹۴- اتمام )

۲۳- خسروشاهلی بختیاردان ایکیزلمه‌لر : (حاوی نظیره‌هایی بر برگزیده اشعار شعرای مقدم ترکی – یائیلماق حالیندا )

۲۴- خسروشاهلی بختیاردان قایتاریلار : ( حاوی ترجمه اشعار فارسی به ترکی از مولانا تا شهریار - بیتینمک‌ده)

۲۵- اؤیرتمن‌ایله اؤیرنجی : ( شاگرد معلم منظومه‌سی- بیتینمک‌ده )

۲۶- دؤرد سویلاما : ( اوستؤره‌سل منظومه‌لر- بیتینمیش)

۲۷- ریشه‌شناسی کهن‌ جاینامهای خسروشاه و پیرامون: ( بیتینمیش).

۲۸- حیدری‌نامه: خسروشاهلی ع. حیدری شعر توپلوسو (بیتینمیش).

۲۹- ائل ادبیاتی: ( ضروب امثال؛ پراکنده بایاتی‌های خسروشاه )

۳۰- مجموعه مقالات: ( جلد اول اتمام ). و.س...

همانگونه که از معرفی آثار فوق مشخص گردید؛ تسلط استاد خسروشاهی بر زبان و ادبیات فاخر فارسی- ترکی و قدرت و وسعت خلق شعر در قالب‌ها و هجاهای مختلف این دو فرهنگ و آشنایی با شیوه‌ی تحقیق و تالیف به شیوه‌ی نو ، این امکان را به این استاد فرهیخته داده است تا بتوانند با فراخ نظر بخش عظیم و هجیم فرهنگ خسروشاه را که طی قرون متمادی به روی هم انباشته شده و در زمین مانده بود، گردآوری نموده و این میراث ادبی دیار مادری غنی از تاریخ و فرهنگ را با امکاناتی هرچند محدود و در مقابل با هجمه‌هایی بسیار سنگین، تقدیم جامعه‌ و اهالی علاقه‌مند فرهنگ این سرزمین بنمایند. بر همین مبنا ما از طریق این صفحه خواهیم کوشید این شخصیت به نسیان سپرده شده را همراه با معرفی تک-تک آثار ایشان و خلاقیت بی‌بدیل معاصر و اندیشه تابناکشان ، تا حد ممکن در تبق اخلاص نهاده و در اختیار شما مخاطبان ارجمند قرار دهیم.

✍️ : ن. ب. خسروشاهی

حاج اصغر احمدیان خسروشاهی

حاج اصغر احمدیان خسروشاهی
✍️ : سعید بختیاری خسروشاهی

الیم‌ده خامه حیرانام ، خیال - اوصافِ یزدان‌دیر
نه‌قدری ائیله‌سم تعریف یئنه وصفینده نقصان‌دیر...« احمدیان »


امروز هفدهم فروردین‌ماه هزار و سیصد و چهار شمسی، مصادف با روز خاک‌سپاری یکی دیگر از مشاهیر معاصر خسروشاه...

سخن از رحلت آرام‌شاعری شهیر در باب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) حاج اصغر احمدیان خسروشاهی متخلص به " احمدیان " است که متولد ۱۳۱۱ ؛ و زاده‌ی اعیان‌شهر خسروشاه بودند که پس از نودوسه سال عمر با عزت و پر برکت رخ بر نقاب تربت ازلی - ابدی یعنی گورستان عمومی! خسروشاه برکشیدند. بر همین مبنا بر آن شدیم علیرغم قرار گرفتن در تنگ و تاریک‌ترین سال‌ها و ماه‌ها و ایام حیات شخصی‌مان سطوری هرچند مختصر در ارج و معرفی آن فقید مقید به معنویت و حقیقت، از طریق همین فضای مجاز تقدیم دیدگان شما جویندگان نام آن مقرب پیرغلام دربار اهلبیت امامت و نبوت بنماییم. شاید که این تحریر مختصر مقبول خاطر شریف شما ارجمند مخاطبان و عطف منظر منور ان ارباب کمال و جلال را فراهم آورد
:
رحمتلی حاج اصغر احمدیان ؛ ایرانین شرقی آذربایجانیندا ان ایلکین اسلامی و شیعی شهه‌ری اولان خسروشاه شهرینده اصیل و نجابت‌لی بیر آیله‌ده دنیایا گؤز آچیر. اوچ یاشیندا ایکن آناسینی ال‌دن وئره‌رک آناسیزلیق دردی‌ ایله بویا باشا چاتان طاهر شاعرین بو آغیر آغریسی اوشاقلیق روحیه‌سینده درین دویغولارلا بیرگه‌لنیر. بویودوگو شهرین کربلا و عاشورا فرهنگی‌ایله اویقون دوشوبن، چوخ‌لو یاشیتداشلاری گیبی همین فرهنگ‌ایله تانیشیر. شاعرین ایلک اوخول مکتب دؤرو خسروشاهدا تورکو کتاب‌لار اوخونوشویلا راس گلدیگینه باخمایاراق، گوندوزلرینی جولفالیق‌ا معروض قالالی آلتینجی صینیفینی شهه‌رده یئنی قورولان گئجه مکتب‌لرینده باشا یئتیره‌لی قلم الده‌لنمک قابلیتینه نایل اولور. یئنی گنجلیک دورانی شهرین طنطنه‌لی شبیه‌خوانلیق مراسملری ایله اوستوستده دوشه‌‌لی تورکچه یازیب اوخوماقی حسینی مکتب‌ده سینائیبان گله‌جه‌گینی همین فرهنگه ایلگیله‌ئیر، نهایت بو داهی شخصیت‌دن بیر ده‌یرلی و شریف اهل‌بیت شاعری بارا گلیرکی قید ائتدیگیمیز گیبی آناسیزلیق یاراسیندان آسیلی اولاراق ان تاثیرلی شعرلری خانم رقیه(س) و آقا علی‌اصغر(ع) احوالاتینا حصر ائتدیگی شعرلرده انعکاس تاپیر.

ایگیرمی‌بئش یاشیندا هلال احمر ارگانیندا استخدام اولان ، ۱۳۷۴-ده تقاعده چاتان استاد احمدیان رحمتلیگین گؤز آچدیقی آیینی ادبیات ساحه‌سینده نئچه کتابی واردیرکی اونون معنوی عمرونون حاصلی سائیلاراق یادگار قالیب‌دیر. استادین ان ایلکین چاپ اولوب یائیلان کتابی " توسلات احمدیان " آدی آلتیندا ۱۳۳۵-ده چاپ اولوب و یائینلانیر. اثرین آرتیقراق پیشیملی و یئته‌نکلی بیتیک اولدوغوندا دئمک رحمتلی "سعدی زمانین" بؤیوک رولو اولور و اونون معنوی حمایه‌لری‌ایله چاپا یئتیریلیر. خسروشاه توپلومونون ان ارزشلی خانواده‌لریندن سائیلان استاد احمدیانین بیر باشقا اثری ایسه " شمیم عاشورا " عنوانی‌ایله ۱۳۸۳-ده انتشارات پیری‌دن چاپا چاتیر؛ سونرالار باشقا اثرلری‌ده همین آد ایله یائینلانیر.
آیینی و مذهبی ادبیات عالمینده آدی تانینمیش شاعرین یارالتدیقی ادبی قطعه‌لر مختلف نوحه‌خوانلار سس‌لری‌ایله سس‌لنیلیر. شاعرین بیرسیرا تذکره‌لرده‌‌ قید اولونان اثرلردن اورنک اولاراق " زبده‌الاشعار " کتابی‌ایله ( چاپ ۱۳۸۴ / احد کامران‌ور ) ؛ " تاریخچه آموزش پرورش بخش خسروشاه " ( ۱۴۰۳_ مجوز و چاپ حالیندا / مرحوم بهروز صیادی خسروشاهی ) اثرلریندن آد چکمک اولور. یئری گلمیش‌کن قونوموزا باغلی مرحوم صیادی‌‌دان بیرنئچه سطر خدمتینیزه چاتدیراراق سؤزوموزو سونا واریریق
:
..." آقای احمدیان خسروشاهی به سال ۱۳۱۱ در خسروشهر ( خسروشاه ) به دنیا می‌آیند. اما هنوز سه سال بیشتر نداشتند که مادر خود را از دست می‌دهند. بعد از چند سال برای کسب علم قدم به مکتب‌خانه می‌گذارند اما چند مدتی بیشتر نمی‌توانند ادامه دهند، چرا که گرانی و فقر این اجازه را به او نمی دهد. اما علاقه‌ی ایشان به کسب علم باعث می‌شود که به هر نحوی بود در کنار کار و تلاش تا کلاس ششم در مدارس شبانه درس بخوانند. آقای احمدیان از اوان جوانی علاقه فراوانی به دستگاه عزاداری امام حسین(ع) و مراثی آن حضرت نشان می‌دادند و خودشان نیز شروع به گفتن شعر در این زمینه می‌کردند تا اینکه به سال ۱۳۳۵ اولین دفتر شعر خود را به نام « توسلات احمدیان » به چاپ رسانند. البته در چاپ این دفتر شعر مرحوم "سعدی زمان" آقای احمدیان را یاری داده بودند. بالاخره آقای احمدیان در سال۱۳۳۶ (ش) در هلال احمر استخدام شده تا سال ۱۳۷۴ (ش) با تلاش و خدمت صادقانه فعالیت می‌کنند... :

امین وحی‌ـه اؤزی امر ائدیب خدای غدیر
معــارفه گره‌ک اولسون بو گون ولای غدیر

دئنـه پیمبــره(ص) ائتسیـــن اؤزونــو آماده
یئتیــرسیــن امریمی خلقه او مقتدای غدیر

علی(ع) ولایتینــی فــوری ائیله‌سین اعلان
رســالت‌ایــله امامــت‌دی اعتـــلای غدیر

امامت اولمــاسا یئتمـــز نبــوت اتمامه
ائــــده بـو امـریمه اقـدام او مقتدای غدیر

پیام ربــی‌نـی فــوراً یئتــیردی پیک خدا
ائدیب‌دی ختــم رسـل صـدق‌ایله ثنای غدیر

بویوردو قافله دوشـسون گره‌ک بو مأوایه
هامـیه کشــف اولا لازم‌دی ماجـرای غدیر

پیمبر امر ائدیب اولـدو درست بیـر منـبر
او منبر اوستده چیخــا اوج ائـده صلای غدیر

چیخیب‌دی منبره بیر خطبه ائیله‌دی ایراد
دولوب‌دو رحمت‌ایله سر به سر فضای غدیر

توتوب علی(ع) کمریندن او قدر ائتدی بلند
صفا باغیشــلادی چوخ دل‌لره صفای غدیر

بویوردو حجت حق‌دیر علی(ع) وصیّیم‌دیر
ال اوستده جلوه‌گر اولموش بئلـه لـقای غدیر

بیلین من هر کیمه " اولی بنفس" و مولایم
همین علــی(ع) اونا مــولادی وار ندای غدیر

یئتیـشدی آیه‌ی " اکملت دینکم" الان
تاپیب کمــال علـی(ع)‌ـدن بوگون هوای غدیر

اؤتورمه « احمدیان » مـرتضی علی(ع) اتَگین
نه ایستیــسن آلاسان اوندا وار جزای غدیر "

ایکی قطعه باشقا شعر استاد احمدیان رحمتلیک‌دن :

الیم‌ده خامه حیرانام خیال - اوصافِ یزدان‌دیر
نه قدری ائیله‌سم تعریف یئنه وصفینده نقصان‌دیر

سُتونسوز ساخلائیب کیم آسمانی؟! بسدی بو آیات
اولور اثبات صانع وار دلیلی ، لیک آسان‌دیر

خدای لامکان چون ایسته‌دی نورون ائده اظهار
جهانه گوندریب بیر ختم مرسل کان ایمان‌دیر

گؤزل آدی محمد(ص)-دیر هم احمد باب رحمت‌دیر
طبیب حق‌ّدیر هر چاره‌سیز بیر درده درمان‌دیر

یئتیردی بیر به بیر خلقه تمام احکام اسلامی
بویوردو قورتاریب اوتدان او کس‌لرکی مسلمان‌دیر

گلین سیز ده دئین بو کلمه‌ی توحیدی ، آسان‌دیر
گوزل بیر کلمه‌دیر اما نجات راه انسان‌دیر

چکیب دین اوستده چوخ زحمت دئیلسه یئتمز اتمامه
قلم الده یازیر شرح و بیانه خامه حیران‌دی

---------------------------

عاشق کرب‌ُبلایم یاحسین
درد عشقه مبتلایم یاحسین

من مریض عشقم ای حاذق طبیب
نسخه‌می یاز ، آشنایم یاحسین

دیل‌ده آدین ازبریم‌دیر صبح و شام
طالب لطف و عطایم یاحسین

سیّدی! لطف ائیله وئر بیر پای منه
درگهینده بیر گدایم یاحسین

بیرده ایسته ائیله‌ئیم قبرین طواف
اول گؤزل قبره فدایم یاحسین

بیرده مولا جان وئرن وقتیم‌ده گل
بی‌کسم بی‌اقربایم یاحسین

اومودواریمیزدیر یاخین گله‌جکده آقای صیادی‌نین قید اولونان اثری و بو گون توپراقا تاپشیریلان داهی شاعریمیزین یئنی بیر اثری ایله بیرگه رحمتلیک استاد کریم بازارچی‌له استاد اعجازیمیزین‌دا ایکینجی شعر کتابی چاپا یئتیریلیب سیز ده‌یرلی اوخوجولاریمیزین الینه چاتسین.

الله دنیاسین دگیشن یازار شاعرلریمیزین روحلارینی شاد؛ قالانلاریمیزا اوزون عمرایله بیرگه جان ساغلیقی عطا ائتسین.

غزل « دئدیم - دئدی » خسروشاهلی اعجاز

« دئدیم - دئدی »

دئدیم : تؤکمه قارا زولفون نیگاریم مه جمال اوستده
دئدی : مستانه‌لر دایم گزر فکر و خیال اوستده

دئدیم : " اللهه خوش گئتمز " منی آغلاتما عشقونده
دئدی : بیجا یئره تؤکمه گؤزون یاشین وصال اوستده

دئدیم : اول خال هندویه اولوب واله جهان اهلی
دئدی : کاتب یازیب قرآن داخی بو خط و خال اوستده

دئدیم : آل عاشقین جانین قوتار جور و فلاکت‌دن
دئدی : عاقل اولان گئچمز جانیندان عیش‌و حال اوستده

دئدیم : مین دفعه جان وئرسم یولوندا ، افتخاریم‌دیر
دئدی : دیوانه‌سن جانین وئریرسن بیر هیلال اوستده

دئدیم : اینجیکلی‌دیر سندن غمینده قان اولان گؤیلوم
دئدی : قان ائیله‌مه کؤنلون عبث بو بدخصال اوستده

دئدیم : ای دلبریم ! بیرجه اومیدیم عزتیم سنسن
دئدی : بیچاره ! چؤل‌لرده دولانما بیر مارال اوستده

دئدیم : بال‌و پری سینمیش قوشا اوخشارتما « اعجاز»ـی
دئدی : « اعجاز»-ده عمرون هدر قیلمیش غزال اوستده

قایناق : سئیران‌تپه منظومه‌سی - آرتیرمالار. یایقالا

خسروشاهلی اعجاز - شعر « آدمیت وقتی‌دیر »

خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر
قرنیمیز قرن فضادېر علم و صنعت وقتی‌دیر

یاتمایاق آز یوخلایاق علم اؤڲرنه‌ک بیدار اۏلاق
اغتشاشی بۏشلایاق عورت کیشی هشیار اۏلاق
آنلایاق صدق و صداقت صاحب کردار اۏلاق
ظلم و آزار ائتمه‌یه‌ک همیشه خوش رفتار اۏلاق
ایندی دوران سؤیله‌ئیر چون آدمیت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش‌وقتی غیرت وقتی‌دیر

یوخلاماق ایامی کئچمیش ای وطن اولادېمېز
اللشه‌ک اۏلسون بیزیم‌ده دۆنیادا بیر زادېمېز
آدلاناق هر اؤلکه‌ده اثبات اۏلونسون آدېمېز
اۏلمایاق شیطانه خادم چون گئدر هر زادېمېز
یوردوموز یۆز یۏل گئدیب تالانه خدمت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

اجنبی خادم‌لرین بدنام ائدین خجلت قېلین
ساتسا هرکیم یوردونو بیگانه‌یه عزلت قېلین
وېرمایېن تهمت آخوندا بو سؤزه دقت قېلین
حق دئین عالم‌لره قیمت وئرین حرمت قېلین
اۏلمایېن غافل امان‌دېر چون که قدرت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

قۏیمایېن گلسین زغن بایقوش چالاغان گۆلشنه
جهد ائدین بیگانه‌لر ال تاپماسېن بو میهنه
تاپسا ال نابود اۏلار یۏل وئرمه‌ئین اهریمنه
یوردوموز نفرین‌ائدر خلقین باش‌اڲسه دوشمنه
هامی وئرسین ال اله واللهی وحدت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

بیر باخین هرزگوئینه اۏلدو تالان ثروتی
گئتدی یغمایه بۆتۆن ناموس و عار و عصمتی
قالدی تۏپ‌لار تانک‌لار آلتېندا ایضا ملّتی
اۏلمامېشدی بۏسنیانېن صنعته چون رغبتی
موشکه موشک گرک وېرماق رقابت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

جنگ‌ده طیّاره موشک دۆشمنی نابود ائدر
دۆش تمدّن فکرینه چۏخ اۏلما جاهل بی‌خبر
دۆشمنه نفرین و قارقېش یا دعا وئرمز ثمر
آز اۏخو امّن یجیبی دور آیاقا خیره سر
تۏغلاما تزویرایله بو خلقی فرصت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

قۏیما نابود ائیله‌سین بیگانه بو کاشانه‌وی
یاتما دور آباد قېل بو غارت اۏلمېش خانه‌وی
بی‌ریا اۏل قۏی کناره جهلیوی فتّانه‌وی
قایتانېن‌ قېر قۏی داغېلسېن اۏ قارا صد دانه‌وی
بیزده ده اۏلسون شهامت استقامت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

خاندان پهلوی ایرانی ویران ائیله‌دی
شوکت سامانېنې شیطانه احسان ائیله‌دی
ایسته‌دی هرکیم دینه قانېنا غلطان ائیله‌دی
دین اسلامېن بئلین سېندېردی طغیان ائیله‌دی
بیر امام دینلندی اۏندا سؤیله رحمت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

تاج و تخت‌دن ال چکین دای دۆشمه‌سین سلطان سؤزۆ
شاه سؤزۆ دربار سؤزۆ هم سلطنت قوربان سؤزۆ
ظالم و خون‌خوار و غدّار بیرده سردار خان سؤزۆ
اۏلماسېن ایرانی‌ده بوندان سۏرا شیطان سؤزۆ
اڲمه‌ئین باش ذلّته ملّت اهانت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر

شعرچون صنعت‌دیر «اعجاز» ! ، ماهر اۏل بوصنعته
چاتدېرار بیرگۆن بو صنعت خلقیوی شخصیته
تاپسا رونق اؤلکه‌میز، واللهی اۏخشار جنّته
اهل عرفان ایسته‌مز اؤز یوردو گئتسین غارته
هر زمان سؤیلۆر امان‌دېر علم و صنعت وقتی‌دیر
خلقیمیز همّت قېلین ایش وقتی غیرت وقتی‌دیر.

قایناق : سئیران‌تپه منظومه‌سی - آرتیرمالار ( کتاب ). تلگرام فردای خسروشاه

خان عَمی ( مجموعه اشعار ترکی قربان بنایی خسروشاهی )

معرفی کتاب « خان عمی »

شعر توپلوسو

پدیدآور : قربان بنایی خسروشاهی؛

اهتمام، مقدمه، تالیف تصحیح : سعید بختیاری خسروشاهی.

ویراست و ترتیب : ن. بیگی خسروشاهی

ناشر : خسروشاه-موسسه انتشارات یای قالا ، ۱۴۰۳

رقعی ، ۹۲ صفحه ،مصور (رنگی )

سخن انتشارات :

اشعار زنده ‌یاد قربانعلی « بنایی » خسروشاهی تحت عنوان « خان‌عمی » در کنار سایر آثار گردآوری شده توسط استاد « بختیار خسروشاهی » از آن دست آثار هنوز به چاپ نرسیده‌ای همچون « تذکره شعرای شهرستان خسروشاه » بود که قریب به پنج سال قبل جهت چاپ و نشر در اختیار این موسسه قرار گرفت ...

آرزوی قلبی ما این بود که خالق « خان عمی » که برخی اشعار این مجموعه در زمان حیات وی و با رضایت ایشان گردآوری شده است، شاهد چاپ و رونمائی اثر خویش باشند؛ دریغا این مشعل فروزان فرهنگ و ادب خسروشاه که در زمره‌ی ادبای این دیار محنت‌کشیده‌ی فرهنگ‌گستر قرار گرفته بودند، ‌به سرنوشت معمول هم‌قطاران خویش دچار شدند و از شهود فرجام شیرین و عینی حاصل عمر گرانبهای‌شان در گمنامی و ناکامی به دیار باقی هجرت نمودند. ضمن طلب غفران و هدایت الهی برای تدارک‌دیدگان آن قبیل قصورات جامعه‌ی مربوطه‌مان ؛ پس از مختصر گریزی بر معرفی اثر پیش روی، شما گرامی مخاطبان را به مطالعه‌ی اشعار آن جنت‌مکان رهنمون خواهیم ساخت.

این اثر در دو فصل و ۹۲ صفحه ترتیب داده شده است. فصل نخست در برگیرنده‌ی معرفی شاعر توسط استاد راه این صاحب قلم یعنی استاد بختیار؛ و بخش بعدی فصل نخست نیز به نظیره‌ای بی‌نظیر بر قطعه‌ی فاخر ادبی"خان عمی" تحت عنوان " آی خان عمی " اختصاص داده شده که این نظیره نیز اثر شاعر دیگری از این دیار مشاهیرپرور است ... فصل دوم اثر نیز به طور کلی در برگیرنده‌ی اشعار پدیدآورنده‌ی اصلی می‌باشد که در چهار بخش به علاوه‌ی بخش تصاویر مربوطه گرد هم آمده است.

ن. بیگی خسروشاهی

پیدایی مکتب خسروشاه (... یانیق‌تپه ... )

پیدایی مکتب خسروشاه -... یانیق تپه ...

اثر دو جلدی " پیدایی مکتب خسروشاه ( معماری، ظروف سفالین یانیق‌تپه، دوره هشتم هفتوان تپه و سایت‌های مرتبط )" در ۷۹۰ صفحه عبارت از ترجمه انگلیسی به فارسی توسط ندا بیگی خسروشاهی و مقدمه‌ سعید بختیاری خسروشاهی است که در سال ۱۴۰۳ از انتشارات یای‌قالا مستقر در خسروشاه انتشار یافته است. این دو مجلّد کتاب ، در اصل مجموعه تحقیقات چارلز برنی به سال‌های ۱۳۴۱-۱۳۳۹ را شامل می‌شود که بعد از چند سال توسط جی. دی سامرز و بعنوان دفاعیه‌ی دکترای رشته‌ی باستان‌شناسی ایشان در سال ۱۹۸۲ و در دانشگاه منچستر گردآوری و ارائه شده است. آنچه در زیر مطالعه خواهید نمود، مقدمه‌ی ترجمه‌ی این اثر است که به قلم استاد س. بختیاری خسروشاهی به رشته‌ی تحریر در آمده است :

« مکتب خسروشاه »

چهارراه بین‌المللی تمدن‌ها ، یا در اصل نقطه‌ی مرکزی این چهارراه بین‌المللی که همانا سایت باستانی یانیق‌تپه‌ی خسروشاه است ، در حدود دو‌ کیلومتری سمت غربی شهر خسروشاهِ آذربایجان‌شرقی ؛ و در ۳۰ کیلومتری تبریز ، در جاده‌ی باستانی ابریشم خوی - خسروشاه - مراغه و در جوار آجی‌چای ( رود تلخ / تلخینه‌رود ) واقع شده است. این تپه‌باستانی به مثابه‌ی دیوار اشتراکی مابین دو کهن‌کوی قره‌تپه و تازه‌کندِ خسروشاه قرار گرفته و یکی از تپه‌های اصلی چهارگانه‌ی باستانی ( یانیق ؛ سئیران ، قیزقالا ، پره‌دیزه )ـی موجود در خسروشاه است که دورتا دور این شهر تاریخی باستانی را با دیوارهای متصل به هم احاطه کرده و خسروشاه را میان چهار قلعه‌باستانی حفظ و حراست نموده است. بر مبنای کهن‌باور مردمان باستان این دیار، در این چهار تپه و قلاع مذکور که به یمن چهار عنصر اصلی حیات بنا شده‌اند، مراسمات نوروزی و چهارگانه هفته‌های آخر سال ( جشن آب - خاک - باد - آتش / بایرام آیی‌نین سون چرشنبه‌لری ) به ترتیب و یکی پس از دیگری برگزار می‌شدند.

طبق آثار مکشوفه نیمه‌ کاوش شده و بر اساس تاریخ بلندبالای یانیق‌تپه‌ی واقع در این شهر شاه‌نشین یعنی خسروشاه ؛ و بر پایه‌ی قیاس آن با سایر تپه‌های باستانی حوزه‌ی دریاچه شاهی ( دریاچه اورمیه ) به جرات می‌توان گفت تجربه‌ی اولیه یکجانشینی نوع بشر در این حوزه شکل گرفته است. نیز فسیل‌های یافت شده حیوانات موجود در پهنه این شهر باستانی بالاخص آواراق خسروشاه ( رشته کوه‌های غربی سهند متصل به سایت مذکور ) نشان از آن دارد که چهارپایان دامی و احشام ابتدای ساکن توسط بشر در این جغرافیا رام شده و به عنوان لیست اولیه‌ی دامی مورد استفاده‌ی انسان قرار گرفته است. بی‌شک پیرو همین دستیابی، مهار حیوانات چالاک همچون اسب که مناسب میدان‌های نبرد بودند نیز جزو نخستین مهار و پرورش یافته‌گان این جغرافیا و مشخصا بخش آران خسروشاه (...ایلخی‌چی ) است. همینطور کشف اولین تنور باستانی نانوایی و سنگ آسیاب و سایر ادوات اولیه­‌ی کشاورزی در لابلای این تپه‌ی متصل به خاک بسیار حاصل‌خیز ساتین ( ساتین توپراقی )، حکایت از تمدن اولیه در حوزه‌ی تغذیه و سلامت بشری دارد. باز، قدمت حاصله از کشف کوزه‌ها و خمره‌ها با شمایل کروی‌شکلِ رنگ‌آمیزی شده به رنگ نیلی و لاجورد و فیروزه فام از این شهر مدور باستانی را می‌توان ماکت اولیه‌ی ابنیه‌جات دوره‌های بعدی نظیر قلعه‌ها ، ارگ‌ها ، کلیساها ، مساجد ، و سرای‌های سلطنتی عنوان نمود که جای هیچ‌گونه شک و ریبی در جایگاه بسیار اعلای این سایت باستانی برجای نمی‌ماند. چراکه همین سبک معماری مدور مکتب خسروشاه و نیز سبک سفالینه‌های سایت باستانی خسروشاه علاوه بر سبک سازه‌های هرمی موجود در مصر باستان که بعدها حالت سنگی و هرمی این خانه‌های گلی را شکل داده است، معماری سنتی اماکن مذهبی مسیحیان را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. حیرت‌آورتر از موضوعات فوق، گنبدی/ گونبَزی و محرابی‌شکل بودن طاق این خانه‌­های موجود در یانیق‌تپه است. همانا این امر حکایت از شکل‌گیری ابتدایی ‌فلسفه‌ی کیهانی دارد که بعدها سبک معماری جهان مسیحیت و یهودیت و اسلام از همین باور آسمانی عینیت و نمود یافته است. علاوه بر شیوع این نوع معماری در ادیان جهانی، حتی می­‌توان گفت معماری رومی- یونانی نیز ریشه در همین تمدن مکتب معماری خسروشاه دارد.

جهت استحکام این فرضیه‌ی قریب به یقین، از میان بی‌شمار شواهد مستدل شیوع این تمدن از خسروشاه، اشاره‌ای گذرا به ریشه‌ی عینک یوپیک/یاپیک بومی آلاسکا و یا همان عینک سلطنتی تماشای نبرد گلادیاتورهای روم باستان؛ یا آن عینک قضاوت قاضیان چین باستان؛ در اصل از همان عینک استخوانی یافت شده از شهر باستانی یانیق‌تپه خسروشاه نشات می‌گیرد. چرا که این به اصطلاح عینک، با ساختاری ابتدایی و نیز تاریخچه‌ای کهن‌­تر از سایر گؤزلوک‌ و اوزلوک‌های ( چشم‌بند و روبند ) یافت­‌شده‌­ی مذکور، این ادعا را کاملا به ثبوت می‌رساند که اصالت آن، نه روم و نه چین و نه مردمان بومی آلاسکا، بلکه همان کهن مردمان جغرافیای باستانی ساکن در آران خسروشاه یعنی یانیق‌تپه‌ی واقع در کهن‌کوی تازاکند / قره‌تپه خسروشاه است.

یافت شده از یانیق‌تپه‌ی خسروشاه؛ تصویر: یاز اکو

بر اساس همین سند و ادله‌های بسیار دیگر می‌توان گفت کهن تمدن موجود در یانیق‌­تپه، سهم بسزایی در تمدن‌سازی نوع بشر در جغرافیایی متفاوت ایفا نموده است که مردمان این نواحی در مهاجرت‌های خود علاوه بر تمدن چین و روم؛ حتی برخی بومیان قاره‌ی آمریکا را مدیون خلاقیت و نبوغ ذاتی خویش نموده‌اند. البته بر پایه‌ی نظر اینجانب، علاوه بر جنبه‌ی اپتیکی این به اصطلاح عینک یوپیک، می‌توان اذعان داشت این شیء بیشتر به نقاب صورت می‌ماند که احتمالا در میادین نبرد به‌کار برده می‌شد. در این‌باره گفتنی‌ها زیاد است؛ ان‌شاءالله در ترجمه آثار بعدی...

عینک یاپیک - منبع تصویز : in.pinterest.com

مختصری در خصوص ریشه‌شناسی کورا – ارس ( کوراس ) :
جهت این‌که اثر پیش‌روی با محوریت تمدن کورا - آراز ( فرهنگ یانیق ) نامیده شده است ، لازم است تا مختصر ریشه‌شناسی در خصوص واژه‌ی « کور » و همین‌طور واژه‌ی « آراز » که در جای - جای اثر آمده است، ارائه نمائیم : « کور » در اصل به نام رودخانه‌ای اطلاق می‌شود که گویش محلی آن به شکل " کورچای " است.

لازم به ذکر است رودخانه دیگری درست با همین عنوان ( کور چایی ) در جنوبغربی خسروشاه و در امتداد رشته کوه‌های غربی سهند منتهی به روستای " کردلر خسروشاه " کهن موجود است که بدون تردید مردمان این روستا نام آن را همچون سایر روستاهای " کوردلر / کردلر " موجود در آذربایجان از همان رودخانه‌ی مادر، یعنی کورچایی وام گرفته و به احتمال بسیار ساکنان نیز از حاشیه‌ی همان رودخانه‌ی کبیر به عنوان مهاجر به این مناطق آمده‌اند و یا بالعکس... اما معنای واژه‌ی « کور » از خانواده‌ی زبان‌های التصاقی و شاخه‌ی ترکی است که حالت آذری آن نیز به صورت « گور » ( آب ، آتش یا هر چیزی از این دو عنصر را که شدت و حدت زیاد یابد ، گور نامند. مثال : اوت چوخ گور یانیر ؛ سئل سویو چوخ گور آخیر = "بسیار زیاد" بودن شعله‌ی آتش و یا هجم سیلاب ) ؛ آراز نیز از خانواده‌ی زبان التصاقی و شاخه‌ی ترکی آذربایجانی است که از دو بخش آر - آز تشکیل یافته است : « آر » بن‌واژه‌ی لغاتی در ترکی همچون آری ، آرینمیش ، در معنای تصفیه یا صاف شده ، زلال ؛ « آز / آس » نیز عین بن‌واژه‌ی آذربایجان / آزربایجان است که حکایت از قوم باستانی آس‌ها دارد. بنابراین کور آراز به جغرافیای مابین دو رودخانه کور و آراز اطلاق می‌گردد. از نظر راقم ، واژه‌ی قفقاز نیز با اندکی واکاوی حالت اختصاری واژه‌ی کوراس در گویش اقوام همجوار است.
یانیق‌تپه‌ی خسروشاه به عنوان نقطه‌ی مرکزی تمدن یانیق یا کور - آراز ( از لحاظ قدمت ، اصالت و اشیاء مکشوفه ) بوده که در رأس هر سه دوره‌ی طلایی ، یعنی دوره اول ، دوم و سوم قفقاز / کوراس واقع شده است. این تمدن گسترده­‌ترین فرهنگ با مشخصه‌های ظروف سفالی دست‌ساز به رنگ فیروزه‌ای و لاجوردی و قرمز و مشکی صیقلی ساده یا تزئین­‌دار ، و اجاق یا شومینه­‌های نعل اسبی است که از بارزترین ویژگی‌های این مکتب فرهنگی متمدن به شمار می‌آید. باوجود ساختار دایره‌­ای خانه‌­ها که از دیگر شاخصه‌های آن است، در پاره‌ای لایه‌های یافت‌شده مکتب معماری دالما و مستطیلی نیز یافت شده است. به عبارتی جامع می‌توان گفت : فرهنگ کوراس یا مکتب معماری خسروشاه در واقع چهارراه بین‌المللی تمدن‌هاست که در جغرافیای سه‌گانه‌ی خسروشاه ( آران - اورتا - آواراق ) شکل گرفته است. بر همین پایه به جرات می‌توان اذعان داشت که منطقه باستانی مذکور منبع اصلی پاسخ به تمام مجهولات تاریخی باستانی است که سال‌هاست ذهن شاخه‌های مختلف علوم مرتبط و عالمان را مشغول خود ساخته است.

...جای بسی مباهات است که پس از دو قرن فرود و نزول تاریخی فرهنگی ، امروزه خسروشاه بدان جایگاه فرهنگی مدنی نایل آمده است که اولین کار تحقیقاتی مربوطه‌اش یعنی یانیق‌تپه‌ی خسروشاه را توسط بانویی بومی - خسروشاهی ، از زبان انگلیسی به فارسی باز می‌گرداند. مدیرمسئول ارجمند انتشارات یایقالا سرکار خانم بیگی خسروشاهی کار ترجمه‌ی این اثر دو جلدی را عهده‌دار شده و با نهایت دقت لازم در امر ترجمه آنرا به انجام رسانده‌اند. بر همین مبنا می‌توان ایشان را جزو بانوان فرهیخته و بسیار دغدغه‌مند و توانمند ، و نیز الگوی فرهنگی بانوان خسروشاه و فرهنگبان کوشای این دیار معرفی نمود که با وجود تمام مشکلات و مصائب این مسیر ، حامی و تکیه‌گاه همیشه‌گی این‌جانب در زادگاه‌ ارجمندمان هستند و علاوه بر گردآوری و صفحه‌آرائی آثار تاریخی ادبی مربوط به خسروشاه ، در عرض این چند سال توانستند کار ترجمه‎‌ی این اثر ارزشمند را نیز با تمام مرارات به اتمام برسانند. البته شایان ذکر است این اولین اثر تالیف شده در خصوص یانیق‌تپه ، آخرین اثر حوزه‌ی مربوطه نیست ؛ چرا که در کنار ترجمه‌ی اثر پیش‌روی ، ترجمه‌ای دیگر از تحقیقاتی متفاوت سابقا در ایران و توسط مترجمی دیگر ( صمد علیون خواجه دیزجی ) تحت عنوان « باستان‌شناسی آذربایجانشرقی ۲ یانیق‌تپه‌ی خسروشاه » نشر یافته است. همین‌طور دفاعیه‌ها و پایان‌نامه‌هایی توسط دانشجویان این رشته در دانشگاه‌های معتبر کار شده است. باز اثر جامع‌تر دیگری به‌سال‌های اخیر از طریق انتشارات Peeters Press ( انگلیس ) در خصوص یانیق‌تپه‌ی خسروشاه به چاپ رسیده است :
( Yanik Tepe Nothwestern Iran, The Early Trans Caucasian Stratigraphy and Architecture, 2013, Summers, G.D. Leuven, Paris and Walpole MA , Peeters Press ) ( یانیق‌تپه شمال‌غربی ایران، لایه‌نگاری و معماری ماورا قفقاز اولیه، ۲۰۱۳، سامرز، جی.دی ؛ لئوون، پاریس، و والپول ام.آ ، انتشارات پیترز ) -و جلد دیگر به سفال‌ها و یافته‌های دیگر اختصاص یافته است که احتمالا در اواخر سال میلادی قبل ( ۲۰۲۲ ) نشر یافته است.
- علاوه بر موارد برشمرده در داخل و خارج ، پراکنده مقالاتی در همین باب در مجلات اروپائی نیز به چاپ رسیده که امید می‌رود این آثار یکی پس از دیگری توسط مترجم ارجمند این اثر ترجمه شده و در اختیار علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ خسروشاه قرار گیرد تا بلکه از این طریق بازشناسی مکتب خسروشاه برای عموم پژوهنده‌گان حوزه‌ی مربوطه فراهم آید. البته که این مهم میسر نخواهد شد، مگر به حول و قوه‌ی حضرت باری‌تعال ؛ و عنایت اهالی دغدغه‌مند و مسئولان محترم که متاسفانه به هر دلیل موجه و غیر موجه تا بدین‌روز حمایت شایسته و بایسته‌ای از سوی آنان در راستای قدردانی از زحمات بی‌شائبه و بی‌مزد و منت این مترجم و مؤلف و مدیرمسئول تنها موسسه‌ی انتشارات در خسروشاه به عمل نیامده است. اما خوشبختانه آن‌گونه که از شواهد و قراین معلوم است ؛ امید می‌رود دیگر مسئولان این خطه بر اساس بیداری فرهنگی اجتماعی اهالی و سطح دانش والایی که این سال‌ها بدان نایل آمده است ؛ بیش از پیش در راستای حفظ ارزش‌ها و داشته‌های مادی معنوی خویش کوشا باشند، ان‌شاءالله...

پی‌نوشت :
در آخر جادارد از حمایت‌های مادی - معنوی بخشدار فرهنگ‌دوست بخش خسروشاه، جناب آقای اکبر قلی‌پور و دهیاران و شورای اسلامی بخش خسروشاه که بخاطر تامین هزینه‌ی چاپ اثر قبول زحمت فرموده و تشکیل جلسه دادند و با تصویب و تایید خویش بخشی از هزینه چاپ این دوجلد را فراهم آوردند تشکر نماییم.
این موضوع نیز نباید از قلم بیفتد که علیرغم تمایل قلبی آن مترجم ارجمند، متاسفانه ذکر تقدیر از مقام‌های مسئول مذکور در کتاب امکان‌پذیر نبود. چراکه تشکیل جلسه و خروجی آن جلسه با تاخیر سه‌ماهه روبرو شد که در این بازه‌ی زمانی مجوز چاپ کتاب از سوی اداره‌ی محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی استان صادر شده بود و با توجه به این امر ذکر و گنجاندن تشکرات قلبی مترجم از حامیان محترم در آن بازه مطابق و موافق با اصول و قوانین نشر نبود...
بنابراین این تحریر، کوچکترین کاری بود که می‌تواند عرض تقدیر و تشکرات ما را به محضر حضرات محترم حمایت کننده برساند.
بنابراین مطابق وظیفه‌ی ادبی - فرهنگی، مترجم و مهتم این اثر دوجلدی متعهد می‌شوند تا در آینده، موضوع قدردانی از محضر حضرات محترم حمایت‌گر، پس از اخذ مجوز، در تکثیر و نشر انبوه و اصلی آن قرار گیرد.

✍️ : سعید بختیاری خسروشاهی . تابستان ۱۴۰۲ .

پیدایی مکتب خسروشاه - یانیق تپه